Onder de titel van bovenstaand thema zijn op 6 en 13 december 2022 twee 4-uur durende workshops verzorgd voor zeven mkb-ondernemers door Koos Kerstholt en Johan Reijenga.
Leiderschap vindt plaats tussen verleden en toekomst. De uitdaging ligt erin in het heden te bedenken hoe je zowel verleden en heden kunt meenemen naar de toekomst, maar in het heden al rekening kunt houden met de toekomst. Leren en leiden vanuit de toekomst. Het gebruik van het woord ‘inspirerend’ heeft te maken met de etymologie van dat woord wat betekent ‘inblazen, ingeven’ (in het Latijn ‘in spirare’). Kunstenaars noemen dat ook wel de ‘bezieling’: “een bewustzijnstoestand ('bezieling') waarin de kunstenaar over het maximum van zijn scheppend vermogen beschikt en schijnbaar moeiteloos de vormgeving vindt die voor het beoogde kunstwerk het meest geschikt is.” (DBNL, 2012). In strategie noemen we dat rekening houden met de toekomst en ook vanuit het heden denken en werken: ‘ambidexterity’. Het is een bekend fenomeen, dat mensen en dus ook ondernemers moeite hebben om niet alleen maar de dingen van vandaag te doen, ‘exploratie’ – ook wel de ‘waan van de dag’ genoemd – maar ook oog te hebben voor de toekomst, ‘exploratie’. Wat mensen/ondernemers ‘vast-houdt’ in vandaag, in het heden, zien we in zaken als overheersende denkwijzen (dominante logica), gewoonten (routines) die er in de loop van de tijd zijn ingesleten en de wijze waarop we iets hebben geleerd.
De eerste workshop stond in het teken van het verleden en het heden en we bespraken de rol die de directeur-eigenaar voor zichzelf ziet weggelegd. De meeste directeur-eigenaren die aan de workshop deelnamen zien zichzelf voornamelijk als ondernemer. Vervolgens bespraken we de ingesleten gewoonten en de overheersende denkwijzen in hun eigen handelen en die in het bedrijf. Het werd duidelijk, dat de meeste activiteiten te maken hebben met het heden, het huidige businessmodel. Een van de ondernemers zette dit ook kracht bij door te stellen: “Het gaat altijd om de huidige klant.” De ondernemers gingen vervolgens aan de slag om na te denken welke uitdaging er op dit moment ligt die te maken heeft met de toekomst door na te gaan hoeveel tijd en aandacht zij geven aan de toekomst van het bedrijf. Daarvoor gingen zij in hun agenda op zoek naar activiteiten die daarmee te maken hadden. Met daarbij de opdracht om deze inventarisatie met medewerkers in het bedrijf te bespreken. Het werd al vrij snel duidelijk dat daar weinig tijd aan wordt gegeven. Vanuit deze constatering gingen de ondernemers in te de tweede workshop o.a. aan de hand van ‘Blue Ocean Leadership’ (Kim & Mauborgne, 2014) op zoek naar activiteiten die ze kunnen elimineren, verminderen, verhogen en creëren om te kunnen bedenken hoe ze tijd en aandacht kunnen vrijmaken voor de toekomst van hun bedrijf. Een van de dingen die duidelijk werd is dat de directeur-eigenaar vaak prominent aanwezig is in het bedrijf en weinig delegeert aan anderen. Het idee van ‘gedeeld leiderschap’ (Dijkstra, 2012) leek daarbij van pas te komen, maar zorgde er direct weer voor, dat de dominante logica en routines van de ondernemer manifest werden. Leiderschap dat oog heeft voor het heden en de toekomst zouden we ‘strategisch leiderschap’ kunnen noemen. Het werd duidelijk dat dat vraagt om een persoonlijke transformatie van de ondernemer en leidde bij alle aanwezige ondernemers tot herkenning, erkenning en urgentie.
Inspirerend leiderschap in het mkb: ‘ondernemen tussen verleden en toekomst’.
Hoofddocent en onderzoeker bij het Kenniscentrum Business Innovation
Terugkijkend op de beschrijving van inspiratie bij kunstenaars waar de nadruk ligt op het doel: het beoogde kunstwerk’, dus het creëren van iets in de toekomst, vraagt - ook bij ondernemers - om vertraging en soms stil staan, niet bij de dingen van de dag, maar van dat wat zich aandient uit de toekomst, wat is overgeleverd uit het verleden en wat in het heden om een keuze vraagt. Een ‘roep uit de toekomst’ die om een antwoord vraagt: “Jij, wat ga jij doen”; het is een ‘vacante verantwoordelijkheid’ (Kroesen, 2007). Zeker met het oog op de rol die de deelnemende directeur-eigenaren bovenal voor zichzelf zagen weggelegd, die van ondernemer. Iets ‘ondernemen’ vraagt om iets creëren, om risico durven nemen, niet te veel gehecht zijn aan het bestaande, maar je op bepaalde momenten ook los kunnen maken van dat heden en bewust te worden van wat het bedrijf nodig heeft, nu en voor de toekomst. De toekomst die ik nu al ‘agendeer’. De conclusie uit de twee workshops is dan ook dat er weinig gebruik wordt gemaakt van een ‘agenda’ door ondernemers. En dan wordt niet bedoeld een tool waarin je je afspraken noteert, maar meer in de etymologische betekenis van ‘alle dingen die gedaan moeten worden’.
