Open onderwijs

Open Onderwijs

Het produceren, delen en voortbouwen op kennis, met als doel wereldwijde participatie in Open Onderwijspraktijken en gratis toegang tot Open Leermaterialen van hoge kwaliteit.

Waarom gaan we hiermee aan de slag?

De mediatheek ondersteunt het onderwijs bij het hergebruik van Open leermaterialen ten behoeve van Open Onderwijs. Hiermee leveren we vanuit onze expertise een bijdrage aan verbetering en vernieuwing van het onderwijs en het verder vormgeven van Blended Learning.

Hierbij sluiten we aan bij het landelijke en internationale streven om zoveel mogelijk leermateriaal vrij toegankelijk online beschikbaar te stellen: de bestuurders van Universiteiten van Nederland, de Vereniging Hogescholen en SURF hebben de Verklaring Nationale aanpak digitale en open leermaterialen ondertekend. Daarin spreken de Nederlandse hoger onderwijsinstellingen af dat zij gezamenlijk werken aan het maken, delen, hergebruiken en inkopen van leermaterialen.

Open leermaterialen vinden

De beste bronnen zijn verzameld door de collectiespecialisten en embedded librarians van de mediatheek. Zij adviseren en ondersteunen bij het zoeken naar Open leermaterialen.

Overzicht van Open leermaterialen

Werken met Open leermaterialen

Vanuit het versnellingsplan onderwijsinnovatie met ICT is extra aandacht voor  het gebruik van digitale (open) leermaterialen. In samenwerking met SURF en de werkgroep Open en Online Onderwijs is het platform Edusources ontwikkeld.

Dit platform biedt Open leermaterialen, voorzien van Creative Commons-licenties, die docenten kunnen bekijken, downloaden, aanpassen, gebruiken en beoordelen. Je kunt als instelling je onderwijsmateriaal delen door een vakcommunity te maken of los materiaal aan te bieden.

Auteursrecht

Om leermateriaal aan te bieden voor (her)gebruik, moet het vrij toegankelijk zijn en voorzien van een open licentie. De meeste Open leermaterialen hebben een Creative Commons (CC) licentie. Wil je meer informatie of heb je vragen over auteursrecht of Creative Commons licenties?

 Neem contact op met het Auteursrecht Informatiepunt

Vakcommunities en vakvocabulaires

Een vakcommunity is een groep vakgenoten die zich georganiseerd hebben rondom een gedeelde inhoudelijke expertise. Zo’n vakcommunity kan  in kaart brengen waar behoefte aan is binnen het vakgebied en op basis daarvan een collectie Open leermaterialen opbouwen en onderhouden.

Een hulpmiddel bij het delen en vinden van Open leermaterialen zijn vakvocabulaires. Een vakvocabulaire beschrijft samenhangende vaktermen binnen een vakgebied of opleiding. Dit maakt het metadateren van Open leermaterialen efficienter en verbetert de kwaliteit.
Met vakvocabulaires kan ook geanalyseerd worden aan welke Open leermaterialen behoefte is.

Advies en ondersteuning

Wil je Open leermateriaal dat je hebt gevonden (her)gebruiken, dan kunnen de Embedded librarians en adviseurs/AIP je adviseren en ondersteunen.

De licentie van leermateriaal geeft aan wat toegestaan is:

• 5R Model
  Vaak wordt verwezen naar de 5 R'en van David Wiley:
  1. Retain > Opslaan
  2. Reuse > Identiek hergebruiken
  3. Revise > Hergebruik met aanpassing
  4. Remix > Herschikken en combineren met ander open materiaal
  5. Redistribute > Opnieuw delen (aangepast) materiaal
  
  Zoals dit model laat zien, zijn er verschillende mogelijkheden bij (her)gebruik. Controleer daarom altijd de licentie, meestal staat deze bij het leermateriaal vermeld. Vind je geen licentie, dan kan er niet zonder toestemming worden hergebruikt. Is het leermateriaal online toegankelijk, dan is linken wel toegestaan.
  
  
• Creative Commons-licenties
  De meeste Open content heeft een Creative Commons (CC) licentie. Deze licenties maken het delen, kopiëren en bewerken van een werk gemakkelijker, waardoor flexibeler omgegaan kan worden met auteursrecht. De maker van een materiaal kan kiezen uit 6 verschillende Creative Commons-licenties.

Delen van Open leermaterialen

De Embedded librarians en adviseurs/AIP ondersteunen docenten bij het delen van Open leermaterialen.
In In de praktijk wordt verteld waar je op moet letten wanneer je Open leermateriaal (her)gebruikt. Voor het zelf delen van bewerkt, of eigen gemaakt Open leermateriaal zijn er de volgende aandachtspunten:

1. Keuze voor de licentie
   Voor het opnieuw delen van Open leermateriaal, of het Open delen van eigen materiaal moet het werk voorzien worden van een Creative Commons licentie. Algemeen advies is om te kiezen voor CC-BY (Naamsvermelding). Dit verplicht een (her)gebruiker tot naamsvermelding. Hierbij blijft zichtbaar welke experts/instellingen aan het werk hebben bijgedragen.
   
   
2. Keuze voor een platform
   Binnen de HR ontwikkelde Open leermaterialen, onderzoekspublicaties en afstudeerproducten kunnen worden opgeslagen in de repository SURFsharekit.
   
   
3. Kwaliteitsvoorwaarden
   Voordat Open leermateriaal gedeeld kan worden moet het aan deze kwaliteitsvoorwaarden voldoen:
   
   1. Het materiaal heeft vakinhoudelijke kwaliteit
   2. Het materiaal heeft open kwaliteit
   3. Het materiaal heeft didactische-onderwijskundige kwaliteit
   4. Het materiaal is leesbaar en, indien van toepassing, bewerkbaar door anderen [taal, vorm, inhoud]
   5. Het materiaal is gepubliceerd in een aanpasbaar formaat, zodat anderen het gemakkelijk kunnen (her)gebruiken
   6. Het materiaal voldoet aan de auteursrechtregels voor Open Leermateriaal
   7. Het materiaal heeft een licentie met toestemming voor (her)gebruik. Maak hier bij voorkeur gebruik van een Creative Commons-licentie
   8. Het materiaal moet gepubliceerd worden in een repository en voorzien worden van metadata zodat het goed terug te vinden is
   
   
4. Kwaliteitsmodellen
   Kwaliteitsmodellen dragen bij aan het vertrouwen in de kwaliteit van het materiaal. Aanbevolen wordt om een keurmerk te koppelen aan materiaal dat aan een bepaald kwaliteitsmodel voldoet, zodat duidelijk is dat er een kwaliteitsmodel is gebruikt en welke criteria hieraan hangen.